Jak powstał kośćiół anglikański?

Anglikański Kościół, właściwie Church of England , państwowy Kościół angielski, jedna z głównych form protestantyzmu, obok luteranizmu i kalwinizmu. Wyłonił się z Kościoła katolickiego w XVI w. w związku ze sporem między Henrykiem VIII Tudorem a papiestwem o unieważnienie małżeństwa króla z Katarzyną Aragońską. Proces w tej sprawie toczył się od 1528, początkowo w Anglii, od 1529 w Rzymie, przybierając niekorzystny dla króla obrót. Od 1531 wydano szereg edyktów ugruntowujacych istniejącą faktycznie od poźnego średniowiecza autonomię angielskiej organizacji kościelnej. 1532 prymas T. Cranmer uznał małżeństwo Henryka VIII z Katarzyną Aragońską za nieważne i zalegalizował jego związek z Anną Boleyn.

W odpowiedzi 1533 papież Klemens VII potwierdził ważność pierwszego małżeństwa i ekskomunikował władcę. 1534 parlament angielski uchwalił Akt supremacji, ogłaszający króla "jedyną i najwyższą na ziemi głową Kościoła anglikańskiego" a episkopat oraz cały kler angielski podpisał formułę, zgodnie z którą biskup Rzymu nie miał na terenie Anglii uprawnień większych niż inni zagraniczni biskupi, co oznaczało przypieczętowanie schizmy. 1536 król podjął próbę sformułowania 10 artykułów wiary, 1539 nakazał uznanie przeistoczenia, komunię pod 1 postacią, zachowanie celibatu, ślubów zakonnych, mszy prywatnych i spowiedzi konfesyjnej.

1536-1540 zniesiono wszystkie klasztory, kolegiaty i beneficja proste, ich dobra przejęło państwo. 1547-1553 (rządy rady regencyjnej w imieniu Edwarda VI Tudora) w teologii i liturgii nasiliły się wpływy protestantyzmu - m.in. 1549 "Act of Uniformity" skasował skasował rzymski i wprowadził "Book of Common Prayer", przyjmującą od 1552 (2. wydanie zatwierdzone przez parlament) protestancką dogmatykę i kalwińską doktrynę eucharystii. 1553-1558 Maria I Tudor podjęła nieudaną próbę przywrócenia katolicyzmu połączoną z prześladowaniami protestantów.

1559 z inicjatywy Elżbiety I wznowiono Akt supremacji . 1563 królowa zwołała zgromadzenie kleru, na którym przyjęto wyznanie wiary złożone z 39 art. (Artykuły anglikańskie) . Do 1568, m.in. dzięki przeprowadzonym we wszystkich diecezjach wizytacjom, usunięto resztki kultu katolickiego. 1570 papież Pius V bullą Regnans in coelis ekskomunikował Elżbietę I, a jej poddanych zwolnił od przysięgi posłuszeństwa, co spowodowało krwawe represje wobec katolików. W XVII w., po próbach wprowadzenia prezbiterianizmu w okresie wpływów purytanów, utrwalił się ostatecznie episkopalny ustrój Kościoła anglikańskiego.

W samej Anglii tworzą go 2 prowincje: Canterbury, na czele której stoi arcybiskup będący zarazem przywódcą hierarchii anglikańskiej z tytułem "prymasa całej Anglii", York, którą także zarządza arcybiskup tytułowany "prymasem Anglii" - drugi co do ważności hierarcha tego Kościoła. Prowincje dzielą się kolejno na diecezje, archidiakonaty, dekanaty i parafie. Król jako "najwyższy rządca Kościoła" mianuje arcybiskupów, biskupów, dziekanów i kanoników. Synod główny - The National Assembly of Church of England (3 izby: biskupów, kleru i laików), zbiera się 3 razy do roku. Od 1992 do święceń kapłańskich dopuszcza się kobiety. Do wspólnoty anglikańskiej należy obok angielskiego 19 innych samodzielnych Kościołów (walijski, irlandzki, szkocki, amerykański, kanadyjski, indyjski, australijski, południowoafrykański itd.).

Teologia anglikańska zorientowana jest liturgicznie i głęboko związana z Biblią. Unika tworzenia definicji, co pozwala na wybór tzw. drogi środka w interpretowaniu prawd wiary i formowaniu życia religijnego (zasada comprehensiveness), przy respektowaniu powszechnej zgody wiernych w sprawach kluczowych (zasada agreement) - w ocenie kwestii teologicznych istotną rolę przyznaje zdrowemu rozsądkowi. Od XVII w. zaznaczają się w niej dwa główne nurty: eklezjalny (High Church) i akcentujacy rolę pobożności indywidualnej wspartej lekturą Biblii (Low Church).

Kościół anglikański uznaje 2 sakramenty w sensie ścisłym: chrzest i eucharystię, oraz sakramenty dalsze: bierzmowanie, pokutę, kapłaństwo, małżeństwo, namaszczenie chorych. Artykuły wiary ujmują naukę o sakramentach w następujący sposób: Sakramenty ustanowione przez Chrystusa nie są jedynie znamionami i znakami wyznania chrześcijańskiego, lecz raczej wyrazem łaski i upodobania Bożego względem nas. Przez sakramenty Bóg działa w nas w niewidzialny sposób i nie tylko posila nas, lecz także umacnia i utwierdza naszą wiarę w Niego. Dwa są sakramenty ustanowione w Ewangelii przez Chrystusa naszego Pana: Chrzest i Wieczerza Pańska. Pięć pozostałych aktów zwanych powszechnie sakramentami, tj. bierzmowania, pokuty, kapłaństwa, małżeństwa i ostatniego namaszczenia, nie można zaliczyć do sakramentów Ewangelii; powstały one częściowo przez niedoskonałe naśladowanie Apostołów, częściowo zaś odnoszą się do pewnych stanów w życiu człowieka, potwierdzonych w Piśmie Świętym. Nie mają one jednak tej samej istoty, co Chrzest i Wieczerza Pańska, dlatego że nie są widzialnymi znakami lub obrządkami nakazanymi przez Boga. Chrystus nie ustanowił sakramentów po to, by przyciągały uwagę swą stroną zewnętrzną, i by tworzyć czcze formuły, lecz po to, byśmy z nich prawidłowo korzystali. Swój zbawienny wpływ sakramenty wywierają tylko na tych, którzy godnie do nich przystępują; zaś ci, którzy przystępują do nich niegodnie, ściągają na siebie potępienie, jak wskazuje na to święty Paweł (art. 25).